Tradhisi Tingkeban utawa Mitoni

Tradhisi Tingkeban utawa Mitoni

Tembung mitoni  tembung lingganipun pitu, pikantuk ater-ater anuswara m-, panambang –an lan –i. Dene tegesipun inggih punika nindakaken pakaryan. Tingkeban asalipun saking tembung tingkeb ingkang tegesipun nutub, mingkub. Mitoni inggih punika upacara adat, wilujengan  tumrap calon Ibu ugi si Jabang bayi ing kandhutan ingkang sampun ngancik wulan kapitu. Ing bebrayan Jawi kandhutan yuswa pitung wulan penika kalebet kandhutan sepuh, pramila kedah dipun samaptakaken samudayanipun murih pinanggih gangsar, wilujeng boten manggih aral satunggal punapa. Kanthi Tingkeban, sampun nutub, mingkub dedalaning godha- panggodha tumrap calon Ibu lan jabang bayi, manggiha wilujeng nirkala.

TATACARA TINGKEBAN

“Negara mawa tata, desa mawa cara”, prasasat saben laladan nggadhahi tatacara piyambak-piyambak. Ing andhap punika namung salah satunggal tuladha ingkang dipunsumerapi (penulis)  kemawon;

1.   Sungkeman

Calon Ibu lan Calon Bapak mijil saking sasana panti busana tumujweng ing ngarsanipun para sesepuh. Kekalihipun lajeng nindakaken sungkeman. Kapisan dhumateng Rama-Ibu saking calon Bapak, kalajengaken ing ngarsanipun Rama-Ibu saking calon Ibu. Jroning batos nyuwun rumentahing pangastawa murih sedaya paran sedya tansah binerkahan awit donga-pangestunipun  tiyang asepuh. Ugi mengku werdi murih si Jabang bayi tansah anggadhahi watak utama, bekti dhumateng bapak-ibu, saged “mikul dhuwur mendhem jero”.

Salajengipun kekalihipun kadherekaken tumuju ing pasiraman.

2.   Siraman

Calon Ibu pinaringan donga pangestu, lumantar peparing siraman toya suci. Wadhahing toya inggih punika genthong toya ingkang sampun rinengga maneka warna. Toyanipun sinawur ing sesekaran murih manggih arum mawangi, kongas mrebawani.

Lenggahipun linambaran klasa bangka, ron gangsal warna ingkang werdinipun sae; ron kluwih, ron alang-alang, ron apa-apa, ron dhadhap seprapat, ron nanas.

Peparing Siram dipuntindakaken dening priyantun putri cacah pitu. Kawiwitan Rama-Ibu, eyang putri,  budhe, bulik, lan salajengipun. Jroning batos namung tansah nyenyuwun ridlaning Gusti Kang Akarya Jagad supados sageda gangsar lancar lairipun si jabang bayi boten manggih alangan satunggal punapa. Ugi ngemu pangajab murih si jabang bayi ing tembenipun tansah resik-suci tebih saking godha rencana.

Sasampunipun sedaya paraga sampun peparing siraman kangge ngicali sukerta, ingkang pungkasan juru panata busana paring sampurnaning siraman kanthi anyepeng kendhi kagem sesuci (wudlu) calon ibu.

3.   Ganti Nyamping

Tata cara punika mangagem nyamping pitung warni. Nyamping kapisan kaagem lan nyuwun tetimbangan dhateng Ibu-ibu ingkang sami amirsani. “wis pantes apa durung?”, wangsulanipun “durung!” mekaten ngantos nyamping kapitu, nembe paring wangsulan “pantes”. Dene nyamping ingkang kasamaptakaken inggih punika :

a. wahyu tumurun : mugi si calon ibu lan jabang bayi pikantuk ridlaning Gusti Ingkang Maha Kuwaos, pikantuk wahyu sejati, manggih wilujeng widodo nir ing sambekala.

b. Sida Asih : mengku pangajab mugi si jabang bayi tansah pikantuka raos tresna asih saking tiyang asepuh, sanak kadang miwah tangga tepalih sami remen amargi bebudenipun si jabang bayi/lare.

c. Sida Mukti : murih tansah nyandhang drajad pangkat, sekeca gesangipun lair batos.

d. truntum : mugi-mugi si jabang bayi tansah saged tumaruntun, nurun kesaenan lan kadarmanipun keluwarga.

e.  Sida Luhur : gesangipun si jabang bayi tansah celak ing kamulyan, boten kekirangan satunggal menapa ing gesangipun. Bapak-Ibunipun tnsah pikantuk rejeki ingkang halal barokah hanyekapi sedaya kabetahanipun.

f. Semen Rama : tansah pikantuk raos asih kados asihing tiyang sepuh kekalih nenulad  raos tresna asihipun Prabu Rama dhateng Dewi Shinta mekaten ugi sawangsulipun.

g. Babon Angrem : mugi-mugi anteng jinem kebak ing raos asih kebak pangayoman, calon Ibu anggenipun njagi lan nggulawenthah si jabang bayi.

4.   Angrem : inggih punika lenggahipun calon Ibu ing sanginggilipun nyamping pitu ingkang kalawau dipun agem/dipun coba. Mengku pralampita bilih calon ibu saestu anggenipun mbangun turut dhateng tiyang sepuh, ngudi murih widada-santosa kandhutanipun. Boten keguh ing sabarang kewuh, kwagang ngadhepi sakeg godha panggodha. Jroning baton amung tansah nyenyuwun palimarmaning Gusti Ingkang Maha Welas  lan Maha Aih supados sedaya gegayuhan sageda kasembadan.

5.   Nigas Janus utawi benang lawe ingkang kasabukaken ing wangkinganipun calon ibu dening calon bapak kanthi migunakaken keris ingkang sampun linambaran kunir utawi benang lawe lajeng mnir. Mengku teges mugi pinanggih gangsar lancar lairipun si jabang bayi. Wonten sawenenh panggenan ingkang mekaten; sasampunipun calon bapak nigas janur lajeng mlajeng kanthi rikat, mengku teges mugi saestu pinaringan gangsar lancar lairipun si jabang bayi.

6.  Brojolan inggih punika tatacara nalika Ibu saking calon Ibu (pihak putri) mbrojolaken cengkir gadhing ingkang mawi gambar kamajaya lan ratih. Anggenipun mbrojolaken liwat ing salebeting nyamping ingkang kasarungaken. Dene ibu saking calon bapak (pihak kakung) ingkang nadhahi wonten ing sangandhapipun. Anggenipun nampeni/nadhahi kanthi nyamping ingkang dipun cepengi ing wingking dening paraga sanes. Nalika cengkir gadhing mbrojol sarwi angucap “ lanang wadon ora dadi apa. Lamun lanang baguse kaya kamajaya, yen wadon ayune kaya dewi ratih,” salajengipun cengkir gadhing menika kagendhong manjing ing panti busana sesarengan kaliyan calon ibu.

7.   Mecah cengkir gadhing. Cengkir gadhing kalawau lajeng kasalap ing papan ingkang sampun kasamaptakaken kanthi kahanan mengkureb, tegesipun boten katingal gambaripun bethara Kamajaya lan dewi Ratih. Lajeng calon bapak nyigar ing sakala cengkir gadhing kalawau.

8. Sade Rujak. Calon ibu-bapak lajeng sadeyan dhawet dhateng sanak kadang, para tamu sedaya. Werdinipun ngemu pangajab mugi-mugi bebrayanipun tansah cekap ing sandhang lan pangan. Tebih saking saipat kirang, nanging kebak ing raos syukur lan remen tumindak kebagusan mliginipun kadarman. Suka peparing ingkang nandhang kekiranganan, mekatena ugi benjang si jabang bayi ing gesang bebrayanipun.

9.   Wilujengan. Ubarampenipun, bubur pitung warni, Tumpeng Kuwat (tumpeng, urab-urap tanpa lombok, tigan godhog lan lelawuhanipun. Jajan peken, pala pendhem, pala gumandhul, pala kesimpar, sajen medekingan (sekul kuning, enten-enten, bubur procot).

      Wilujengan  minagka panutuping upacara Tingkeban. Kanthi pangajab manggih wilujeng nir ing kala, manggih basuki kang kaudi, sembada kang kinarya, kaleksanan sedaya gegayuhan, kasembadan lan binerkahan sedaya gegayuhan.