Seselan (sisipan / infiks)

Seselan yaiku sisipan tengah – tengah tembung, sisipan punika kayata: - um -, - in -, - el -, - er -. Tuladha: sebar + -um- = sumebar ; sewer + -el- = sliwer ; kelip + -er- = krelip.

1.      Rimbag bawa ma (seselan –um-)

      Bentuk bawa ma inggih menika asalipun saking tembung lingga angsal seselan –um-. Papanipun ing wingking huruf awal tembung, kayata: kenthus dados k – um – enthuse = kumenthus, kaki dados k – um – aki = kumaki (Purwadi, 2005: 77)

      Tembung lingga (kata dasar) menawi angsal seselam um, kadang – kadang bentukipun berubah, utaminipun huruf awal suku kata pertama, kayata:

a.      tembung lingga ingkang huruf awal p nalika angsal seselam um, huruf p kasebat luluh utawi digantisi kaliyan huruf k, umpaminipun : putung + -um- = mutung ; pati + -um- = mati ; panggang + -um- = kumanggang ; pinter + -um- = kuminter, lsp..

b.      ingkang awalan huruf b digantos dados g, umpaminipun: bobor + -um- = gumobor ; bagus + -um- = gumagus ; banter + -um- = gumanter.

c.       ingkang awalan huruf w digantos dados k, umpaminipun: wasis + -um- = kumasis ; waras + -um- = kumaras

d.      ingkang awalan huruf ha menawi angsal seselan um, huruf wiwitaning lingga (awal kata dasar) luluh, umpaminipun: ulung + -um- = umulung = mulung ; ulur + -um- = umulur = mulur ; udhun + -um- = umudhun = mudhun.

Arti tembung bawa ma, antawisipun:

§  nggadhahi kaanan / sifat kados kasebut ing lingganing tembung (bentuk dasarnya), kayata: kuminter – anggepe kaya pinter – pintera , sumugih – anggepe kaya sugih – sugiha.

§  Nggadhahi arti lagi nedheng – nedhenake, akyata: kumeruk – lagi kena dikeruk, kumanggang – lagi nedheng – nedhenge dipanggang.

§  Menawi lingganipun nggadhahi arti nirokake swara, uninipun kados kasebut ing lingganing tembung, kayata: jegur dados jumegur, dengkling dados cumengkling.

§  Nyektosaken kahanan, maju , minggah, mudhun, mundur, kayata; tumurun, tumangkar, tumular, lsp..

2.      Rimbag tanggap na (seselan –in-)

                  Tembung lingga ingkang angsal seselan (na) ingkang disebut tanggap na. Tembung tanggap na: “linangkung” asalipun saking tembung langkung angsal seselan na utawi (in). miturut Purwadi (2005:127) tanggap na, kaperang dados tiga:

a.       tanggap na wantah

tuladha: jupuk + -in- = jinupuk ; balang + -in- = binalang

b.      tanggap na – i

tuladha: resiki + -in- = rinesikan ; waca + -in- = wicanan

(panambang - i dados an)

c.       tanggap na – ke

tuladha: suwe + -in- + ke = sinuweake ; dadi + -in- + ke = dinadekake

3.      tembung lingga ingkang angsal seselan –er-, -el-       

                  seselan ing salahsawijining tembung dipapanake sesampunipun hurug pertama, umpaminipun: k (er) – elip = krelip, g (er) – andhul = grandhul, b (el) – eber = bleber.

            Tembung ingkang ngandhung huruf r, seselanipun sanes –er- nanging –el-. Tuladha: beber + el dados b + (el)eber = bleber ; gereng + el dados g + (el)ereng = glereng. Kamangka, tembung ingkang nggadhahi awalan aksara swara vocal, menawi angsal seselan er lan el, awalipun disertai huruf k. tuladha: abanger + -er- = krabang ; ogel + -er- = krugel ; ewer + -el- = klewer

            Tembung ingkang angsal seselan er lan el kajaba tembung kaanan (keadaan / sifat). Tembung kasebut nggadhahi arti kathah. Amargi punika sering disertai kalih tembung ‘pating’ ing ngajengipun. Kayata: woh – wohan iku pating grandhul.