SULUK GATOLOCO

Ngemot piwulang sangkan paran dumados tuwin bebener

Gatoloco ngemot piwulang babagan sangkan paraning

dumados. Ananging, Gatoloco mboten saget dipun dhudhah

kanthi lambaran Islam wantah jalaran ing Gatoloco kenthel

sanget werna sinkretisme-nipun.

Gatoloco anyariyosaken bantahipun Gatoloco tandhing

kaliyan Dewi Perjiwarti lan dados lambang pamoring jalu

wanita, patrap pratingkahipun asmaragama tuwin

dumadosipun wijining manungsa.

Dhudhahan Suluk Gatoloco punika adhedhasar buku

Gatolotjo ingkang kaimpun dening RM Suwandi ing

Surakarta lan kawedalaken dening Penerbit Tan Khoen

Swie, taun 1954. Katambah katrangan ing buku Tafsir

Gatoloco , anggitanipun Joko Su’ud Sukahar, wedalan

Wuwung Surabaya.

Suluk Gatoloco anyariyosaken lelampahanipun manungsa

ingkang awon rupinipun tuwin awon ugi pratingkahipun.

Manungsa punika nganggep pribadinipun dados lelananging

jagad, lan ugi nganggep pribadinipun minangka tiyang

kakung ingkang mumpuni.

Jejeripun Gatoloco inggih nedahaken pribadi ingkang ndudut

raos eram. Wasis micara, nguwaosi ngelmu filsafat tuwin

pinter madani utawi ngece asanes. Kathah tiyang ingkang

ngakeni bilih Gatoloco punika tiyang ingkang pinter lan

linuwih ngelmunipun.

Ananging amargi pratingkah tuwin tumindakipun ingkang

tansah lelandhesan sipat umuk, adigang, adigung lan

adiguna, wusana ndadosekan tiyang sanes mboten saget

ngajeni Gatoloco. Saksitena kemawon ingkang mangertos

sinten Gatoloco limrahipun milih mboten pinanggih kemawon.

Gatoloco ingkang dados paraga ing suluk utawi serat punika

mujudaken tiyang ingkang kinurmatan. Gatoloco ing serat

punika mujudaken putranipun narendra ingkang cacat

badanipun.

Gatoloco medal saking karaton lajeng ngulandara kangge

ngudi sejatining dhiri. Ing lampah ngulandaranipun

dipunkancani abdi dalem nama Darmogandhul ingkang ugi

gadhah kawasisan ingkang pinunjul.

Darmogandhul abdinipun Gatoloco punika nggadhahi

kalangkungan ing ngelmu sihir lan ugi gadhah kalangkungan

daya kasekten ingkang linuwih. Mbokmenawi inggih jalaran

saking punika ingkang ndadosaken Gatoloco rumaos dados

tiyang kakung lelananging jagad.

Miterut andharan ing buku Tafsir Gatolotjo, karyanipun Joko

Su’ud Sukahar, wedalan Wuwung Surabaya, Gatoloco punika

menawi dipunpirid sami tegesipun kaliyan darmogandhul. Ugi

sami kaliyan lingga utawi planangan.

Pralambang punika limrah kaginakaken ing kasusastran

Jawi, minangka pralambangipun wadi, rasa pangrasa lan

naluri. Sanesipun punika, ugi minangka lambang daya mistis,

sakral lan jujuripun manah.

Wonten sadhengah pamanggih babagan sinten ingkang

nganggit Suluk Gatoloco. Wonten ingkang nyebat asma

Soerjanagara, wonten ingkang nyebut Raden Ngabehi

Ranggawarsita, ananging wonten ugi ingkang nyebut punika

anggitanipun priyayi ing Kediri.

Gatoloco pinanggih kyai saking Pondhok Rejasari

Cariyos ing Suluk Gatoloco kawiwitan ing negara gung gemah

ripah tata raharja karan Jajarginawe. Negara punika

dipunkuwaosi dening ratu ingkang kondhang mumpuni ing

guna kasantikan, nyakup agal lan lembut. Ratu punika

peparab Suksmawisesa.

Nuju satunggaling dinten kacariyos Sang Sri, inggih

prameswarinipun, sampun peputra. Bayinipun sajuga jalu

werninipun, bungkik cilik sirahipun, katon bundhel kulit

mbesisik, bawuk sarta abangkak, tanpa netra irung,

karemanipun namung tilem sadinten-dinten.

Danguning-dangu, Sang Sri mboten kiyat gesang kaliyan

ingkang putra (salajengipun peparab Gatoloco). Ingkang putra

lajeng katundhung, kapurih tapa gentur ing papan sepi

ingkang karan Waringinsungsang. Kesahipun kairing

abdidalem nama Darmagandhul. Dedeg piyadegipun

Darmagandhul ugi mboten becik.

Mboten kagungan kuping, lemo lan menawi tilem kadidene

pejah, tanpa otot lan balung sedya mbelani gustinipun.

Tapanipun tapa ngalong, gumandhul ing pang ing

Waringinsungsang. Sasampunipun mertapa salaminipun 21

taun panyuwunanipun katampi dening Hyang Ingkang

Murbawisesa.

Putranipun ratu ingkang katundhung punika lajeng

kasinungan wahyu baud, nyrekal mring samining jalma, tan

nggegulang mring wicara langkung wasis, tan sinau nanging

lebet ilmunipun. Amumpuni dhumateng sakathahing sastra.

Salajengipun nyuwun idi palilah saking ingkang rama, sedya

alelana, nuruti sakayun, lan ingkang rama ugi nglilani.

Lampahipun alelana nurut derenging ati, kalunta manut

jantraning ati. Salaminipun mlampah alelana, Darmagandhul

sedhih sanget jalaran gustinipun punika remen madat lan

minum, menawi dipunaturi malah ndukani.

Gantos cariyos, wonten tigang kyai ing Pondhok Rejasari.

Tetiganipun kasinungan ilmu ingkang wiyar. Kathah santri

ingkang sinau dhateng para kyai punika. Salebaripun subuh,

kyai tiga wau gantos sandhangan jalaran badhe alelana.

Lumebet wekdal pajar rahina, tetiganipun mangkat

sesarengan.

Wonten nenem siswa ingkang ngiringi lampahipun tigang kyai

wau. Para siswa punika ambekta ubarampe sangu ing lampah

alelana. Wonten ingkang mbekta sajadah tuwin kitab ingkang

gungggungipun wonten 40 iji. Para kyai tuwin siswa

pangiringipun punika sedya sowan dhateng satunggaling

pondhok ing Cepekan.

Tigang kyai saking Rejasari sedaya sami mlampah nuju arah

kilen. Sasampunipun sawetawis wekdal lajeng ngaso ing

pinggir ratan sangandhapipun wit ringin ageng. Nalika tigang

kyai saha siswanipun ingkang ngaso punika sami dikiran,

saking katebihan ketingal wonten tiyang ingkang mlampah.

Dedeg piyadegipun tiyang punika alit, rambutipun kriting,

praupanipun kucem, mripatipun kera, kekalih alisipun

gathuk, irungipun pesek, tutukipun alit. Tiyang ingkang awon

wujudipun punika mbekta teken saking pring tutul ingkang

dipungosok, werninipun belang abrit. Alon-alon tiyang punika

nyaket dhateng papan dunungipun kyai saking Rejasari.

Gatoloco medhar andharan werdinipun gesang

Alon-alon Gatoloco lenggah ing sacelakipun tigang guru,

inggih kyai saking Rejasari. Gandanipun karaos apek lan

sangit sanget.

Nanging para kyai saking Rejasari punika mboten tumindak

punapa-punapa. Para santri ingkang ngiringi lampahipun ugi

ngraosaken ganda apek lan sangit saking badanipun

Gatoloco.

Tanpa nyuwun idi palilah saderengipun, Gatoloco lajeng

mundhut rokok lan lajeng dipunsumet. Sedaya santri ingkang

nembe ngaso lajeng karaos keblebeken jalaran peluk rokok

ingkang sangit sanget gandanipun. Tigang kyai saking

Rejasari lajeng waspada sasampunipun nguningani

tumindakipun Gatoloco ingkang tanpa trapsila punika.

Salah satunggaling kyai lajeng guneman lirih ingkang wosipun

inggih nembe sepisan punika pinanggih titah ingkang

wujudipun manungsa nanging mboten gadhah tatakrama lan

trapsila. Wonten santri ingkang klesik-klesik wicanten menawi

punika sanes manungsa, wangunipun langkung limrah

menawi turunipun brekasakan utawi wewe.

Gatoloco ingkang mireng sedaya rasan-rasan tuwin

klesikanipun tigang kyai lan santri-santrinipun mboten

rumaos punapa-punapa. Piyambakipun sampun dangu

nglelatih pribadinipun murih saget nebihi sedaya raos nikmat

ing alam donya. Nanging danguning-dangu, watak

manungsanipun rumaos mboten narimakaken sedaya

panacat saking tigang kyai lan santri-santrinipun punika.

Kangge nglelipur manahipun, Gatoloco lajeng mundhut

simpenan candu lajeng dipuntedha ngantos telas sedaya.

Candu lajeng rumesep ing kulit, daging, tenaga, balung lan

sumsumipun. Daya pangaribawanipun wangsul malih.

Praupanipun malih dados langkung sabar. Tigang kyai saking

Rejasari gumun sanget awit owah-owahan punika.

Salah satunggal saking rombongan ingkang badhe tumuju

dhateng papan dunungipun Kyai Hasan Besari punika lajeng

aruh-aruh dhateng Gatoloco. Sareng dipunwangsuli bilih

piyambakipun asma Gatoloco, tigang kyai dalah santrisantrinipun

sami gumujeng. Tembung gatoloco punika

mboten sanes aran peranganipun badan manungsa kakung,

inggih planangan.

Kyai Guru saking Rejasari ngandharaken dhateng Gatoloco

bilih asma Gatoloco punika awon sanget. Saru sanget, haram,

najis lan makruh. Punika ugi kalebet asma ingkang

mbilaheni. Asma ingkang boten pantes. Gatoloco lajeng

gumujeng sasampunipun mireng andharanipun Kyai Guru

saking Rejasari.

Salajengipun kalih pehak punika, inggih Gatoloco kalawan

tigang kyai tuwin santrinipun saking Rejasari lajeng adu

ngelmu babagan gesang lan panggesangan. Lan wusana,

Gatoloco paring cangkriman babagan werdinipun gesang

dhumateng para kyai lan santri punika.

Cangkrimanipun ngginakaken pralambang wayang purwa.

Gatoloco nyuwun para kyai tuwin santri saking Rejasari

punika sinten ingkang saget ngandharaken ing antawisipun

dhalang, wayang, kelir lan lampu blencong ing pakeliran

wayang punika sinten ingkang langkung sepuh.

Suluk Gatoloco (Perangan IV)

Jagad pewayangan punika gegambaran gesangipun

manungsa

Ahmad Arif mangsuli pitakenanipun Gatoloco bilih ingkang

sepuh piyambak mboten sanes kelir. Saderengipun wonten

dhalang lan wayang, ugi saderengipun lampu blencong

dipunpasang, kelir sampun wonten langkung rumiyin.

Abdul Jabar, inggin rencang nunggil lampah kaliyan Ahmad

Arif, mboten sarujuk kaliyan pamanggihipun Ahmad. Miturut

Abdul, ingkang sepuh piyambak mboten sanes inggih

dhalang. Wontenipun kelir, wayang tuwin lampu blencong

jalaran pakartinipun dhalang. Dhalang ugi ingkang

ngobahaken wayang, mbabar cariyos tuwin sanes-sanesipun

ing satunggaling pakeliran wayang.

Kyai Abdul Manap mbiji menawi pamanggih kalih santrinipun

punika sedaya mboten leres. Miturut Kyai Abdul, kekalihipun

dereng mangertos werdinipun cangkriman saking Gatoloco

punika. Kedahipun mboten prelu ngginakaken ngelmu

ingkang inggil kangge mbedhek cangkriman punika.

Kyai Abdul nelakaken bilih ingkang sepuh piyambak mboten

sanes inggih wayang. Jlentrehipun saged kapirid saking

tetembungan ”nanggap wayang”. Menawi wonten satunggaling

tiyang ingkang badhe nanggap wayang, upaminipun tigang

wulan sakderengipun dinten tanggapan, ingkang karan

dhalang, kelir, blencong cetha dereng wonten, nanging

tembung wayang sampun dipunginakaken, inggih ing

rancangan nanggap wayang punika.

Gatoloco ingkang mireng tigang warni pamanging wau lajeng

gumujeng, sajak ngece. Sukunipun jegang, lajeng kadosdene

satunggaling ngalim ulama ingkang medhar andharan

piyambakipun njlentrehaken ingkang dipunkajengaken

babagan wayang, kelir, blencong tuwin dhalang.

Gatoloco nelakaken bilih ingkang sepuh piyambak mboten

sanes lampu blencong. Menawi kelir sampun dipunpasang,

gamelan sumadhiya, dhalang sampun lenggah, pangrawit

sampun siyaga kangge nabuh gamelan, nanging tanpa

ubarampe lampu blencong papan pagelaran wayang taksih

peteng ndhedhet.

Ing kahanan kados makaten, dhalang mboten badhe purun

mbabar wayang, warga ingkang nonton ugi mboten purun

nglumpuk. Werninipun wayang ingkang nggambaraken

watak-watakipun wayang ugi mboten saget kababar. Jalaran

taksih peteng, mboten saget kadulu. Menawi lampu blencong

sampun dipungesangaken, cahya sumunar madhangi papan

pagelaran wayang. Keliripun saget kadulu saking ngandhap,

nginggil, kiwa tuwin tengen. Simpingan ugi katon cetha. Ki

dhalang ing ngandhap kelir badhe langkung gampil kangge

nintingi saben wayang. Para pangrawit ugi namung nengga

aba-aba kangge nabuh gamelan. Sedaya wau jalaran saking

lampu blencong. Dados, miterat Gatoloco, lampun blencong

ingkang sepuh piyambak.

Kosok wangsulipun, menawi lampu blencong sampun pejah

sedaya dados sepen, kahanan kados pejah. Kahananipun

kadosdene nalika tiyang dereng lair, gung liwang-liwung,

suwung, mboten wonten punapa-punapa. Kelir tegesipun

raga. Wayang mujudaken suksma sejati. Dhalang punika

gegambaran Rasul Muhammad SAW, lampu blencong pitedah

ing gesang, pepindhanipun Gusti Allah.

Suluk Gatoloco (Perangan V)

Gatoloco aben ilmu kalawan kalih tiyang ngarit

Gatoloco sansaya pethakilan sinambi njlentrehaken

werdinipun gesang lumantar pralambang blencong, kelir,

wayang lan dhalang. Tigang guru saha nenem santri dangudangu

rumaos mboten remen dhumateng pratingkahipun

Gatoloco.

Salajengipun para kyai lan santri kalawau lajeng nilaraken

Gatoloco ingkang taksih kathah-kathah ngandharaken

werdinipun gesang ing pralambang jagad pewayangan.

Gatoloco ingkang dipun tilar lajeng misuh-misuh, watukwatuk

sinambi pethangkringan sakajengipun piyambak.

Sasampunipun para kyai tuwin santrinipun nilar papanipun

Gatoloco, piyambakipun taksih nglajengaken winatencipun.

Mboten mawas menawi mboten wonten sinten-sinten ingkang

mirengaken, piyambakipun tetep nglajengaken andharanipun

babagan gesang tuwin panggesangan.

Mboten ing papan Gatoloco ingkang methangkring sinambi

kekojah babagan tapsiran gesang tuwin panggesangan ing

wayang, dumugi kalih tiyang, sedaya kakung, ingkang nembe

ngarit. Kekalihipun mbeta arit, ngangge blangkon lawas, clana

kolor ngandhap dhengkup, ugi ngangge topin pandhan ing

sepalihipun sampun gripis, gapuk.

Tiyang kalih ingkang nembe ngarit, pados tuwin

nglempakaken rumput punika, lajeng lenggah ngaso ing

sangandhapipun wit ringin papanipun Gatoloco ingkang

nembe pethangkringan. Kalih tiyang wau nama Suto lan Noyo.

Patrapipun kekalihipun memper Gatoloco, lenggah jegang.

Saking suwalikipun clana kolor Suto lan Noyo ngedalaken

mbako. Mawi klobot jagung lajeng dipunlinting dados udut.

Kekalihipun sinambi guneman ngrembag owah-owahan

mangsa. Pelukipun udut ingkang dipundalaken dening Suto

lan Noyo wusana dalem Gatoloco watuk-watuk. Gatoloco

lajeng misuh-misuh sakajengipun piyambak.

Dening Suto dipunsaruwe bilih wicantenipun Gatoloco

mboten salimrahipun manungsa. Gatoloco mangsuli menawi

piyambakipun njarag dados manungsa ingkang boten limrah

punika. Gatoloco nandhesakan amargi mboten limrah punika

ateges benten kaliyan manungsa sanesipun ingkang mboten

gadhah ngelmu. Lan saking patrap makaten lajeng

nuwuhaken sikep sembrono, nurut dalil tanpa asil, namung

mburu remein ing raos tuwin ilat.

Mireng wangsulanipun Gatoloco ingkang mboten kanyananyana

punika, Suto lan Noyo murina. Nanging saben

mangsuli utawi nyaruwe punapa ingkang dipuntelakaken

Gatoloco, Suto lan Noyo tansah nampi pawangsulan saking

Gatoloco ingkang mboten kanyana-nyana. Wusana, Suto lan

Noyo murina sanget lan lajeng nggetak Gatoloco. Suto lan

Noyo nganggep bilih Gatoloco punika mboten sanes tiyang

ingkang mboten genep.

Ing kahanan sami-sami murina, wusana Suto, Noyo lan

Gatoloco lajeng aben ilmu babagan tapsiran gesang tuwin

panggesangan. Sasampunipun guneman sawetawis wekdal

katambah gentosan misuh-misuh, Suto lan Noyo lajeng

mastani bilih Gatoloco punika sampun kumawantun ngrusak

agama. Nanging Gatoloco nanggapi bilih agama punika

mboten saget dipunrusak. Sampun tinakdiraken dening

Hyang Widhi bilih agama punika ageming aji. Agama badhe

risak menawi namung mlebet ing lisan.

Suluk Gatoloco (Perangan VI)

Para kyai saking Rejasari dumugi ing Cepekan

Dhumateng Suto lan Noyo, Gatoloco nandhesaken bilih agami

punika bebas. Sinten kemawon tiyang saget milih lan milah

agami, jumbuh remen lan mbotenipun piyambak-piyambak.

Agami China menawi linambaran tulusing lair lan baton,

miterat Gatoloco, saget katampi. Menawi pengin mangertos

surasanipun agami, inggih punika agami ing nurut raos lan

saget dipun raosaken ing manah.

Dereng rampung Gatoloco anggenipun kathah-kathah medhar

andharan, Suto lan Noyo, sampun nilar papan punika.

Ewadene Gatoloco nganggep kesahipun Suto lan Noyo ateges

kekalihipun mboten saget ngawonaken ilmunipun.

Gatoloco ingkang kuru lan reget sanget badanipun punika

lajeng gumjeng lakak-lakak. Lelananging jagad punika lajeng

methingkrang malih sinambi nelakaken pisuhan saking

tutukipun.

Ing kahanan piyambakan, Gatoloco nglajengaken mbabar

sedaya pikiran ingkang nggubel jiwanipun. Nalika sunaripun

srengenge sansaya benter, Gatoloco lajeng nglajengaken

lampah sinambi nembang. Suraosipun tembang ngemu

werden babagan alam saisinipun.

Gatoloco rumaos remen. Anggenipun mlampah kados

pratingkahipun lare alit. Dumudi enggok-enggokan, Gatoloco

mlebet ing gerdhu. Pityambakipun lenggah jegang sinambi

udut. Badanipun dipunklekaraken ing gerdhu lan rumaos

gatel, lajeng kukur-kukur sinambi udut.

Ing perangan sanes, wonten ing Cepaken, sawijining pondhok

ageng papanipun para santri ngaji, pangarsaning pondhok

inggih kawentar sanger. Kyai punika asmanipun Kyai Hasan

Besari.

Piyambakipun ulama ingkang linangkung. Dipun tiru lan

dipun gugu dening para santri. Santrinipun wonten 300.

Asalipun saking pundi-pundi papan ing tanah Jawi. Saben

lebar Isya, sasampunipan solat sesarengan, sedaya ngaji. Kyai

Hasan Besari lajeng mucal babagan fekih tuwin tapsir.

Santrinipun maneka werni. Wonten ingkang nembe nyinau

suraosipun Kuran. Wonten ingkang ngapalaken Kitab Sitin.

Nanging wonten ugi santri ingkang mboten pana. Santri

ingkang sampun saget nguwaosi Kuran umumipun lajeng

misah saking santri sanesipun.

Mboten sakedhik santri ingkang lajeng wantun aben ilmu

kalawan Kyai Guru Hasan Besari. Ananging sasampunipun

dipun dunungaken sedayanipun dening Kyai Guru, para

santru lajeng mangertos wonten pundi luput lan klentunipun.

Sawijining wekdal, wonten kalih santri ingkang marak sowan

dhateng Kyai Guru. Kekalihipun mratelakaken bilih wonten

dhayoh, inggih punika tigang kyai saking Rajasari kairing

para santri cacah nenem.

Para kyai tuwin santri saking Rejasari sasampunipun ngaso

lan pinanggih Kyai Hasan Besari lajeng nyariyosaken

pengalaman pinanggih Gatoloco. Mireng cariyosipun para kyai

tuwin santri saking Rejasari, ing manahipun Kyai Hasan

Besari tuwuh pitakenan sinten sayektosipun Gatoloco punika.

Suluk Gatoloco (Perangan VII)

Kyai Hasan pengin aben ngelmu kalawan Gatoloco

Sasampunipun mireng sedaya cariyos lelampahanipun para

Kyai tuwin santrinipun saking Rejasari nalika pinanggih

Gatoloco, Kyai Hasan Besari dados duka. Kyai Cepekan

punika rumaos dipun enthengaken dening pratingkahipun

Gatoloco.

Kyai Hasan Besari rumaos sedaya ngelmu Jawa, Walandi,

China, Turki, Kamboja, Hindu, Benggala, Keling lan sanessanesipun

sampun dipunkuwaosi, kawengku ing wadhah

ngelmu Arab. Sedaya ngelmu punika, kalebet ngelmu Jawi,

sampun dipun kuwaosi Kyai Hasan Besari.

Wusana, Kyai Cepekan punika gadhah niyat badhe manggihi

Gatoloco samangsa tiyang ingkang awon wujudipun nanging

”inggil” ngelmunipun punika dumugi ing Cepekan. Kyai Hasan

Besari sedya badhe nyuwek lambenipun piyambak menawi

mboten saget ngawonaken Gatoloco ing aben ngelmu lan

mboten saget damel lingsemipun Gatoloco.

Sunaring surya sampun wiwit madhangi bumi, ing wanci

enjing. Sasampunipun solat subuh, tigang santri kadhawuhan

ngupadi dunungipun Gatoloco. Kyai Guru paring dhawuh

bilih Gatoloco kedah dipun panggihaken lan saksaget-saget

kedah dipun peksa supados purun manggihi Kyai Hasan

Besari.

Sasampunipun mlampah sawetawis jam, tigang santri

utusanipun Kyai Guru dumugi ing Kutha Pungkut, kutha

papanipun candu. Mlebet kutha, tigang santri ngatos-atos

sanget. Tigang santri wau lajeng mlebet ing griya madhat,

inggih griya papanipun tetiyang sami ngraosaken candu.

Pelukipun candu ingkang damel swasana dados remengremeng

ndadosaken tigang santri sansaya ngatos-atos. Ing

griya punika kathah tiyang ingkang nesep candu ngginakaken

bong ingkang panjang sanget, sinambi lenggah sumendhe.

Wusana, tigang santri punika pinanggih satunggaling tiyang

ingkang cendhek dedegipun, bokongipun mrojol. Tigang santri

wau rumaos yakin bilih tiyang punika Gatoloco. Tigang santri

lajeng nyaket dhumateng tiyang kalawau. Nalika salah

satunggaling santri miwiti guneman kaliyan tiyang punika,

tiyang ingkang lenggah ing pojokan griya madhat punika

nyebut asmanipun mboten sanes Gatoloco.

Tigang santri kalawau sakalangkung suka ing manah, jalaran

sampun pinanggih tiyang ingkang dipunkajengaken dening

Kyai Hasan Besai. Para santri wau lajeng nelakaken

dhawuhipun Kyai Hasan supados Gatoloco purun manggihi

Kyai Hasan ing Cepekan.Gatoloco mboten suka wangsulan

sagah punapa mboten. Piyambakipun malah nyebut maneka

warna anak kewan tuwin maneka warna sekar-sekaran.

Wicantenipun Gatoloco ingkang mboten kanten-kantenan

punika nuwuhaken rasa gumun dhumateng tigang santri

utusanipun Kyai Hasan. Tigang santri wau lajeng sami

gumujeng jalaran nganggep wicantenipun Gatoloco punika

kadosdene dhagelan.

Tigang santri wau nyuwun supados Gatoloco purun mampir

dhateng Cepekan, saprelu pinanggih Kyai Hasan. Lan sepisan

malih, Gatoloco mboten suka pawangsulan punapa-punapa.

Piyambakipun namung plirak-plirik. Nanging dangu-dangu

Gatoloco rumaos dipunrusuhi dening tigang santri kalawau.

Gatoloco nelakaken bilih piyambakipun nembe wegah,

nanging menawi dipun peksa piyambakipun nyuwun

topinipun tigang santri wau badhe dipun gadhekaken kangge

tumbas candu. Lan menawi sampun mendem, Gatoloco sagah

badhe mampir lan manggihi Kyai Hasan Besari.

Sasampanupin rembagan sawetawis wekdal, tigang santri wau

mboten kawratan masrahaken sedaya topinipun dhateng

Gatoloco. Miterat petunganipun Gatoloco, topi-topi kalawau

wau menawi dipungadhekaken saget kangge tumbas candu

kalih kilo.

Suluk Gatoloco (VIII)

Gatoloco lan Kyai Hasan ngawiti bantahan ngelmu

Tigang santri utusanipun Kyai Hasan Besari mboten saget

sulaya nalika topinipun dipun gadhekaken Gatoloco lan

artanipun kangge tumbas candu.

Gatoloco nelasaken candu sinambi misuh-misuh, ngumbar

peluk ingkang damel sesek tetiyang ing sakiwa tengenipun.

Sasampunipuan tuwuk nedha candu, Gatoloco manut

pangajakipun tigang santri kalawau. Sedaya gawanipun dipun

junjung sinambi mlampah sempoyongan jalaran kekathahan

nedha candu. Ing lampah nuju Cepekan, inggih papan

dunungipun Kyai Hasan Besari, Gatoloco nglelipur dhiri

kanthi nembang.

Wosipun ukara-ukara ing tetembangan ingkang dipun

ungelaken mboten sanes nelakaken raos mongkogipun dene

Gatoloco sampun nguwaosi sakatahing ngelmu. Gatoloco

mangertos bilih piyambakipun badhe pepanggihan kaliyan

Kyai Hasan, satunggaling ngulama ingkang kawentar lan

inggih ngelmunipun. Nanging Gatoloco sedya manggihi Kyai

Hasan lan mboten gigrig menawi kedah aben ngelmu.

Wusana, Gatoloco kairing tigang santri dumugi ing Cepekan.

Ing Pondhok Cepekan para santri tuwin sedaya guru sami

migatosaken ingkang nembe dumugi, inggih Gatoloco kairing

tigang santri saking Cepekan utusanipun Kyai Hasan.

Kyai Abduljabar, salah satunggaling guru saking Rejasari,

paring pamrayogo dhumateng Kyai Hasan bilih Gatoloco

punika menawi kadulu saking wujud tuwin pratingkahipun

cetha saget kagolong najis lan mboten pantes mlebet ing

Pondhok Cepekan.

Sadumuginipun ing Pondhok Cepekan, Gatoloco nuli

kaprayogakaken minggah dhateng langgar papan lenggah.

Gatoloco lajeng lenggah madhep ngaler ngetan. Sedaya

gawanipun taksih dipun cepengi kanthi kenceng.

Salajengipun, Gatoloco ngedalaken rek lanjeng nyumet

tegesan ingkang dawanipun sami kaliyan driji panuding.

Peluk saking tegesan punika ngambar-ambar, nyebar ganda

ingkang damel sesekipun sedaya tiyang ing sakiwa

tengenipun. Kyai Hasan lajeng ndangu sinten asmanipun.

Gatoloco mangsuli bilih asmanipun mboten sanes Gatoloco.

Kyai Hasan lajeng ndangu malih, punapa barang-barang

ingkang dipun bekta dening Gatoloco.

Gatoloco ngandharaken bilih gawanipun punika wujud

watangan, inggih watanganipun cipta pikir ingkang wening.

Ugi wonten cupak ingkang ginanipun kangge ngawekani

ngelmu ingkang luput, pangerten ingkang mboten leres.

Kabekta ugi candu tuwin ron awar-awar kangge tamba.

Kathah-kathah Gatoloco ngandharaken gegayutan sedaya

gawan ingkang dipun bekta.

Kyai Hasan mbiji menawi Gatoloco sampun kumawantun

nglawan ngelmunipun. Menawi leres makaten, ateges

Gatoloco sampun kumawantun nglebur aturanipun Kanjeng

Nabi Muhammad SAW. Kyai Hasan lajeng ndangu malih,

punapa Gatoloco nulak gesang, remen pejah, mboten ajrih

menawi mlebet neraka tuwin mboten pengin mlebet swarga.

Kyai Hasan nandhesakan bilih neraka lan swarga punika

wontenipun benjang ing dinten akerat. Gatoloco nanggapi

bilih menawi benjang punika dereng tamtu wonten,

wontenipun ingging sapunika. Kyai Hasan mbiji menawi

Gatoloco sampun kumawantun mbantah pepesthenipun

Hyang Agung lan aturanipun Rasulullah SAW. Wusana, Kyai

Hasan nelakaken bilih prayoginipun Gatoloco kapidana pati,

menawi dipun jaraken gesang samangkih mesid-mesjid badhe

dados sepi.

Suluk Gatoloco (IX)

Gatoloco ngimbangi Kyai Hasan ing aben ngelmu agama

Kyai Hasan Besari mbiji menawi Gatoloco nyata-nyata

sampun nedahaken sikep ingkang cengkah kaliyan

pepesthenipun Hyang Agung tuwin aturanipun Rasulullah.

Pramila, miterat Kyai Hasan, prayogi sanget menawi Gatoloco

dipun pejahi, jalaran menawi awet gesang samangkih badhe

ndadosaken mesjid sepi.

Gatoloco nanggapi bilih menawi badhe mejahi piyambakipun

mboten prelu ngginakaken gaman tombak utawi keris, jalaran

sapunika kemawon yektosipin piyambakipun sampun pejah.

Pejahipun kewan menika ngantos leburipun raga, pejah

garing punika pejahipun tetuwuhan. Pejahipun Gatoloco

inggih menika pejahipun hawa napsu. Dene ingkang gesang

inggih menika budi pikiripun, nalar jujuripun. Salajengipun

Gatoloco njlentrehakeh menawi sukmanipun tiyang Islam

ingkang netepi solat gangsal wekdal, kathah donganipun,

netepi zakat, pasa lan sanesipun, tamtu badha katampi

dening Hyang Widi lan lumebet ing swarga.

Ananging sukmanipun tiyang kafir ingkang mbadhal saking

prentahipun Kangjeng Nabi Muhammad badhe lumebet ing

neraka, jalaran mbadhal saking tuntunan. Tiyang kafir

menika dados mengsahipun Gusti Allah. Kyai Hasan kaget

sanget dene Gatoloco saget suka andharan ingkang

yektosipun sampun kamot ing kitab Kuran.

Mangertos Kyai Hasan kaget, Gatoloco lajeng gumujeng

kapingkel-pingkel. Miterat Gatoloco, ngelmunipun Kyai Hasan

punika namung asumber saking kitab-kitab ingkang asalipun

saking tanah sabrang. Ngelmu punika sanes tilaran naluri.

Lan samangkih menawi sampun dumugi titiwancinipun kedah

kawangsulaken dhateng ingkang kagungan, inggih punika

Hyang Widhi. Kyai Hasan mbiji menawi pamanggihipun

Gatoloco punika cengkah kaliyan piwucalipun Rasulullah

Muhammad SAW. Ananging Gatoloco selak. Miterat Gatoloco

sanes piwucalipun Rasulullah ingkang dipun bantah,

ananging sanesipun. Ingkang dipun karepaken inggih

pratingkahipun manungsa ingkang namung saget ngapalaken

isinipun kitab-kitab, kalebet isinipun kitab Kuran, nanging

mboten saget nandhes ing naluri lan wusana manjing ing

sikep lan tumindak.

Kedahipun, miterat Gatoloco, ing donya mboten namung

ngucap lan ngapalaken, nyembah, komat-kamit ndonga,

ngucap alif lam, jalaran sedaya wau namung pocapan,

namung ungelipun. Ing donya kedah mangertos asalipun,

inggih gesang ngantos pejah.

Suluk Gatoloco (X)

Kyai Hasan rumaos kawon lan masrahaken kagunganipun

Kyai Guru Hasan Besari ingkang mireng sedaya

andharanipun Gatoloco dados duka. Kesupen dhumateng

jejeripun minangka ngulama. Kyai Hasan kepancing

kotbahipun Gatoloco. Nguningani Kyai Guru dados duka,

Gatoloco sansaya petakhilan.

Piyambakipun gumujeng lakak-lakak, rumaos marem dene

jejeripun kyai, ngulama ingkang kawentar, saget dipun giring

mrika-mriki lan mboten mangertos werdinipun ingkang dipun

rembug.

Gatoloco nelakaken bilih Kyai Hasan gesang tanpa paningal.

Padhangipun dinten jalaran saking sunaring surya. Padhang

punika ical sareng angslupipun srengenge. Dene padhanging

dalu jalaran sunaring rembulan. Kyai Hasan suka

pawangsulan, kenging menapa dene raos ingkang dados

pepadhang tumrap Gatoloco mboten dipun wangsulaken

dhateng Gusti Ingkang Maha Kawasa.Gatoloco nanggapi

pangandikanipun Kyai Hasan bilih sapunika dereng

wancinipun piyambakipun mangsulaken babagan punika.

Saya dangu Kyai Hasan sansaya rumaos kawon ing aben

ngelmu babagan gesang tuwin panggesangan saha ngelmu

agama kalawan Gatoloco.

Kyai Hasan pengin mangertos yektosipun kitab punapa

ingkang dados pancatanipun Gatoloco. Gatoloco nelakaken

bilih piyambakipun nggginakaken kitab Barulkalbi. Tembung

barul ateges samodra, tembung kalbi ateges ati. Dados ati

ingkang kadosdene samodra, tanpa wates, lebet, wiyar lan

kathah sanget isinipun. ”Nanging kowe ora sembahyang,”

pratelanipun Kyai Hasan dhateng Gatoloco. Sinambi

pethakilan, Gatoloco suka pawangsulan bilih piyambakipun

sembahyang kanthi lumintu. Sujudipun sujud eling,

kiblatipun tengah-tengahipun bumi, sujudipun sesarangen

kaliyan ambeganipun.

Solatipun dhateng Gusti Allah kaleksanan kanthi utekipun.

Sembahyangipun dhumateng Gusti Allah medal saking

lisanipun. Kyai Hasan ingkang mireng wicaranipun Gatoloco

dados mbrabak pasuryanipun. Kyai Hasan rumaos sansaya

kasoran ing aben ngelmu agama kalawan Gatoloco punika.

Sedaya dalil saking Kuran punapadene kadisipun Kangjeng

Nabi Muhammad SAW saget dipun bantah dening Gatoloco.

Wusana, Kyai Hasan nundhung Gatoloco, kapurih minggat

saking pondhokipun.

Ewadene Gatoloco nganggep bilih sapunika piyambakipun

lenggah ing papan kagunganipun Gusti Allah. Gatoloco

rumaos remen ing papan punika, jalaran wonten ing tengahtengahipun

bumi. Kyai Hasan mendel sakedhap.

Kyai Hasan lajeng kemutan sumpahipun, menawi kawon ing

aben ngelmu agama kalawan Gatoloco, sedaya kagunganipun

badhe kapasrahaken dhateng Gatoloco. Kyai Hasan lajeng

kesah nilar Pondhok Cepekan, sedaya kagunganipun, sedaya

santri, sedaya guru tuwin sedaya kyai tamunipun saking

Rejasari kapasrahaken dhateng Gatoloco. Sageta kawucal

sedaya ngelmunipun.

Suluk Gatoloco (XI)

Werdinipun cariyos ingkang nuwuhaken pradondi

Cariyos pepanggihanipun Kyai Hasan Besari kaliyan Gatoloco

ingkang salajengipun dados aben ngelmu babagan sangkan

paraning dumados, babagan ngelmu agami, nuwuhaken

pradondi ing madyaning bebrayan agung Jawi.

Wonten ingkang gadhah pamanggih bilih cariyos Gatoloco

punika ngemu surasa ingkang asipat ngina dhateng agami

Islam, ngina piwucal agami Islam ingkang asumber saking

Kuran ingkang dipun wucalaken dening Kangjeng Nabi

Muhammad SAW.

Pambiji kados punika tuwuh saking werdinipun cariyos nalika

Gatoloco ingkang ing Suluk Gatoloco kacariyosaken mboten

nate sinau dhateng satunggaling ngulama ananging dipun

cariyosaken saget nguwaosi sakathahing tapsiran-tapsiran

agami Islam.

Ing kawitan Suluk Gatoloco dipuncariyosaken bilih Gatoloco

ingkang awon wujud lan rupinipun punika nglampahi tapa

ing papan ingkang tebih saking karamen. Saking genturipun

anggenipun mbangun tapa wusana kasinungan daya

kaluwihan ingkang ngedab-edabi.

Ewadene Kyai Hasan Besari, satunggaling ngulama ingkang

kondhang, kathah santri ingkang meguru, ugi sampun

nglampahi prihatos sinau dhateng sakathahing ngulama,

kepara dumugi negari Arab punapa anggenipun sinau ngelmu

agami Islam, ananging saget dipunasoraken ing kawruh

ngelmu agami dening Gatoloco.

Cariyos punika ingkang salajengipun nuwuhaken pradondi

ing madyaning bebrayan agung Jawi. Kepara wonten ingkang

mbiji menawi cariyos punika dados sarana kangge ngina

agami Islam, mliginipun ngina golonganing ngulama.

Wangsul dhateng lelampahanipun Gatoloco. Sasampunipun

Kyai Hasan jengkar saking Pondhok Cepekan, Gatoloco lajeng

dipun sowani para santri ingkang gunggungipun wonten 300.

Gatoloco rumaos remen nampi sowanipun sedaya santri

ingkang dipun tilar dening Kyai Hasan.

”Yen kowe kabeh pengin slamet, aja niru gurumu sing

sakgeleme dhewe, sawenang-wenang. Sing ngono kuwi ora

becik. Ngina sapadha-padha kuwi ora becik. Umat kuwi

padha. Pinter, bodho, apik, ala, begja, cilaka, kuli, tani,

lanang, wadon kabeh ora beda. Kabeh tinakdir dening Gusti

Allah, ora bisa owah, kabeh duwe takdire dhewe-dhewe,”

pratelanipun Gatoloco ing sangajengipun para santri.

Gatoloco ugi paring pitutur dhumateng para santri tilas

muridipun Kyai Hasan supados tansah kuwawa nampi

takdiripun Ingkang Maha Kuwaos, pasrah dhumateng

pepesthenipun Gusti Allah. Manungsa punika namung

wenang ngabdi. Gatoloco lajeng ndangu para santri punapa

sampun madhep mantep ing batos nganggep piyambakipun

minangka bapak.

Salajengipun Gatoloco dados kyai ingkang sidik paningalipun.

Kuwawa maos menapa ingkang dipun penggalih dening tiyang

sanes. Kepara, Gatoloco ugi saget njangka punapa ingkang

badhe kedadosan ing jaman ingkang badhe dumugi.

Suluk Gatoloco (XII)

Gatoloco dumugi ing tlatah Gunung Endragiri

Ing sangajengipun para santri, Gatoloco lajeng medhar

andharan kathah-kathah babagan dunungipun manungsa

tuwin panguwaosipun Pangeran Ingkang Maha Kuwaos.

Punapa ingkang dipun andharaken kenthel tapsiran

filsafatipun, temahan mboten sedaya santri saget nampi

kanthi wantah. Ananging, Gatoloco lajeng saget njlentrehaken

sedaya ingkang dipun kajengaken ing ngelmu ingkang dipun

andharaken tumrap para santri ing Pondhok Cepekan, inggih

tilas santrinipun Kyai Hasan Besari.

Sasampunipun rinaos cekap, Gatoloco lajeng nilar Pondhok

Cepekan, sedya ngulandara malih. Nanging piyambakipun

weling dhateng para santri bilih mboten dangu malih badhe

wangsul ing pondhok punika. Samangkih sasampunipun

wangsul saking ngulandara, Gatoloco badhe mucal para

santri malih murih sansaya tambah ngelmunipun, inggih

ngelmu babagan sangkan paraning dumadi.

Kesahipun Gatoloco saking pondhok kanthi sedya badhe

ngulandara punika mboten sanes namung badhe pados

mengsah sanes kangge aben ngelmu. Sedaya pondhok dipun

purugi. Menawi pinanggih guru lan santri lajeng dipun

tantang bantahan. Dipun bantah sedaya ngelmunipun, lan

menawi kawon lajeng dipunece, dipungegujeng. Kathah santri

tuwin guru ingkang kapok jalaran Gatoloco ingkang tanpa

aturan punika.

Ananging Gatoloco kanyata tansah dipun aoyomi dening

Pangeran Ingkang Maha Kuwaos. Kamangka piyambakipun

tansah ngegung-gungaken raos umuk, adigang, adigung lan

adiguna. ”Sapa sing menang bantahan mungsuh aku, adu

ngelmu kalawan aku, ateges ngluwihi manungsa lumrah.

Jalaran aku wus nemokake kukum sing diatur dening Hyang

Manon,” pratelanipun Gatoloco ing saben wekdal.

Anehipun, Gatoloco temen-temen kasinungan daya

linangkung. Sedaya ingkang dipun jangka lajeng kedadosan

kanthi saestu. Punapa ingkang dipun ucapaken mboten

wonten ingkang mleset. Kanthi daya kalangkungan kasebat,

wonten ing pundi kemawon Gatoloco tansah nuwuhaken

dredah. Sansaya kathah tiyang ingkang rumaos mangkel lan

mboten urmat dhateng piyambakipun.

Wusana, Gatoloco dumugi ing ereng-erengipun Gunung

Endragiri. Ing tlatah punika dedunung sawetawis begawan,

resi lan wiku. Gatoloco lajeng kendel ing papan punika, lan

wiwit nyebar cangkriman, nedahaken kalangkunganipun.

Nalika wonten begawan, resi punapadene wiku ingkang

nanggapi cangkrimanipun, Gatoloco lajeng ngejak bantahan

ngelmu.

Kanyata, para begawan, resi lan wiku wau mboten saget

ngugemi sipat sabar nalika pepanggihan lan bantahan ngelmu

kaliyan Gatoloco. Sedaya sami dados dolananipun Gatoloco

ingkang tansah ngaken minangka lelananing jagad punika.

Kawusananipun sadangunipun Gatoloco nyrambah tlatah

Gunung Endragiri punika, piyambakipun kasil ndhedher

winih raos mboten remen dhumateng sinten kemawon

ingkang dipun panggihi.

Wonten ing pucukipun Gunung Endragiri punika dedunung

para wanita dhusun ingkang kiyat mertapa. Ingkang sepisan,

ingkang sanget sulistya ing rupi nama Retna Dewi Lupitwati.

Piyambakipun dipunanggep minangka ratu. Sekti

mandraguna, ageng pangaribawanipun, tuwin sanget

dipunsuyuti dening para prajuritipun. Para punggawanipun

sedaya wanita. Taksin enem-enem, lan sedaya ugi sulistya ing

rupi.

Suluk Gatoloco (XIII)

Gatoloco saget ngasoraken ngelmunipun Dewi Lupitwati

Gatoloco kepranan sanget dhateng kasulistyanipun Dewi

Lupitwati lan sedaya wanita punggawanipun ingkang tementemen

sulistya ing rupi.

Para punggawanipun Dewi Lupitwati punika, miterat

andharan ing buku Tafsir Gatolodjo, anggitanipun Joko Su’ud

Sukahar, weton Wuwung Surabaya, naminipun Dewi

Mlenukgembuk, Dewi Dudulmendut, Dewi Rara Bawuk lan

Dewi Bleweh. Sedaya sami sulistya ing rupi.

Dewi Lupitwati dedunung ing Cemarajamus, ing wewengkon

Guwa Siluman ingkang kondhang wingit lan angker. Mboten

wonten jalma manungsa ingkang saget mlebet ing papan

punika menawi mboten pikantuk idi palilahipun Dewi

Lupitwati. Ananging Gatoloco kanthi gampil saget mlebet ing

papan punika. Dewi Lupitwati kaget sanget mangertos wonten

priya ingkang awon rupi lan wujudipun saget mlebet ing

papan dunungipun.

Dene Gatoloco piyambak sasampunipun mlebet lajeng lenggah

sesandhingan kaliyan Dewi Lupitwati. Patrapipun damel

dukanipun sedaya punggawanipun Dewi Lupitwati. Punapa

malih nalika dipunsetitekaken kanyata tiyang kakung punika,

inggih Gatoloco, dedeg piyadeg lan pasuryanipun mboten

mranani sanget. Lan patrapipun nedahaken sikep umuk lan

adigang, adigung, adiguna.

Gatoloco lajeng nepangaken pribadipun dhumateng Dewi

Lupitwati lan sedaya punggawanipun. Ing kalodhangan

punika, Gatoloco lajeng dados kepranan dhateng sedaya

wanita ingkang temen-temen sulistya ing rupi punika.

Gatoloco nepangaken pribadinipun minangka lelananging

jagad, priya ingkang sejati. Dewi Mlenukgembuk ingkang

sepisanan duka dhateng Gatoloco.

Dipunsusul Dewi Dudulmendut, Dewi Rara Bawuk, Dewi

Bleweh lan ingkang pungkasan Dewi Lupitwati piyambak.

Sedaya wanita ingkang sulistya ing rupi punika mbabar

cangkriman ingkang kedah dipunbedhek dening Gatoloco. Lan

kawusananipun, Gatoloco saget mbedhek sedaya

cangkrimanipun para wanita ingkang dedunung ing

padhepokan Cemarajamus punika.

Salajengipun sedaya wanita ingkang sulistya ing rupi punika

pasrah bongkokan dhateng Gatoloco, sedya dipundadosaken

punapa kemawon dening Gatoloco. Dewi Mlenukgembuk,

Dewi Dudulmendut, Dewi Rara Bawuk, Dewi Bleweh lan

pepundhenipun, Dewi Lupitwati, sedaya pasrah kanthi

tulusing manah sedya suwita dhateng Gatoloco minangka

sisihanipun.

Gatoloco dados remen sanget. Punapa malih nalika mireng

ngendikanipun Dewi Lupitwati ingkang nelakaken pasrah jiwa

raga dhateng Gatoloco sasampunipun Gatoloco kasil mbedhek

sedaya cangkriman ingkang dipunbabar para punggawanipun

lan cangkriman ingkang dipunbabar piyambak. Anehipun,

sikep umuk lan adigang, adigung tuwin adigunanipun

Gatoloco lajeng luntur.

Pratingkahipun mboten kadosdene Bratasena nalika nembe

mboten karenan penggalihipun utawai kadosdene Wisanggeni

ingkang nembe ngece lan pancakara kalawan para dewa.

Gatoloco malih dados priya ingkang ageng pangaribawanipun.

Lan ing kahanan kados makaten, Gatoloco nelakaken bilih

Dewi Lupitwati lan sedaya wanita punggawanipun sampun

kaanggep dados sisihanipun. Gatoloco nyuwun supados

sedaya sami manut lan bekti dhumateng piyambakipun

minangka tiyang kakung. Dene menawi mboten, Dewi

Lupitwati lan sedaya punggawanipun badhe nemahi gesang

ingkang mboten sekeca.

Suluk Gatoloco (XIV/Cuthel)

Gatoloco wangsul dhateng Cepekan

Gatoloco ingkang ngaken dados lelananging jagad punika

lajeng medhar piwulang tumrap Dewi Lupitwati lan sedaya

punggawaninpun ingkang sampun pasrah bongkokan dados

sisihanipun Gatoloco.

Padhepokan Cemarajamus ingkang saderengipun kondhang

minangka papan ingkang wingit, punapa malih tumrap para

priya, sapunika sampun malik grembyang dados papan

ingkang tinarbuka.

Inggih mboten sanes Gatoloco ingkang nuwuhaken owahowahan

punika. Sawetawis wulan Gatoloco dedunung ing

Cemarajamus, kathah tiyang ingkang sami dumugi lan

wusana dedunung ing tlatah Cemarajamus.

Kawusananipun Padhepokan Cemarajamus ngrembaka dados

papan kangge ngangsu kawruh. Sedaya sisihanipun Gatoloco,

inggih Dewi Lupitwati tuwin punggawa-punggawanipun

rumaos remen sanget. Sedaya rumaos ayem tentrem

dedunung ing papan punika.

Ananging mboten tumrap Gatoloco. Minangka gegambaran

watak ingkang tansah mboten marem dhateng punapa

kemawon ingkang sampun dipun gayuh, menawi lajeng lerem

ateges pejah.

Ing Suluk Gatoloco, kapribadenipun Gatoloco dados

gegambaran sipat anti kemapanan. Ing satengahing swasana

ingkang nuwuhaken raos ayem tentrem tumrap sedaya warga

Cemarajamus, Gatoloco rumaos mboten tentrem.

Wusana, Gatoloco pamit dhateng sedaya sisihanipun tuwin

sedaya warga ingkang dedeunung ing Padhepokan

Cemarajamus. Gatoloco nelakaken badhe kesah sawetawis

wekdal. Sedyanipun badhe ningali para santri ingkang dipun

tilar ing Pondhok Cepekan.

Ringkesing cariyos, Gatoloco sampun dumugi ing Cepekan.

Ing wekdal punika para santri ing Cepekan sami adreng lan

temen-temen anggenipun sinau, ndhudhah sedaya ngelmu.

Nalika Gatoloco dumugi ing pondhok, sedaya santri lajeng

mendel saking pakaryan saha padamelanipun lan sami

nelakaken raos remenipun dene Sang Guru sampun kondur.

Sasampunipun mleber ing langgar, Gatoloco lajeng medhar

piwulang babagan pangertosan makrifat, tauhid, martabat,

budi pakerti, iman, nyawa, lan sanes-sanesipun ingkang

anjogipun kawruh babagan sangkan paraning dumadi.

Ing pungkasan wedharanipun, Gatoloco nyuwun supados

sedaya santri ing Cepekan temen-temen anggenipun sinau.

Menawi ngantos sembrono badhe mbilaheni ing tembe

wingkingipun.

Gatoloco nandhesaken supados sedaya santri ing Cepekan

temen-temen anggenipun ndhudhah werdinipun seratan.

Menawi sampun mangertos werdinipun prayogi lajeng dipun

simpen ing manah tuwin pikiran.